طراحی روشنایی و شبیه‌سازی با نرم‌افزار DIALux evo

در مورد طراحی روشنایی و شبیه سازی با نرم افزار دیالوکس ایو (DIALux evo)

مقدمه

در دنیای امروز، طراحی روشنایی به‌عنوان یکی از عوامل کلیدی در بهبود ایمنی، کارایی، زیبایی و مصرف انرژی در پروژه‌های ساختمانی و صنعتی شناخته می‌شود. از آنجایی که طراحی صحیح روشنایی نیازمند تحلیل‌های دقیق نوری است، نرم‌افزارهای تخصصی طراحی روشنایی در این زمینه مورد استفاده قرار می‌گیرند. این مقاله به معرفی نرم‌افزار DIALux evo، مراحل اجرایی طراحی روشنایی و خروجی‌های آن می‌پردازد.

طراحی روشنایی چیست؟

طراحی روشنایی فرآیندی است مهندسی که هدف آن تأمین نور مناسب برای یک فضا به‌گونه‌ای است که عملکرد، ایمنی، راحتی بصری و زیبایی‌شناسی تأمین شود. در این فرآیند، پارامترهای مختلفی مانند:

شدت روشنایی (Lux)

یکنواختی نور (Uniformity)

شاخص خیرگی (UGR)

زاویه تابش

رنگ نور (CCT)

بهره وری انرژی

مورد بررسی و محاسبه قرار می‌گیرند تا با انتخاب نوع، تعداد و محل مناسب چراغ‌ها، نور بهینه تأمین شود.

در صنعت بخصوص نفت و گازو پتروشیمی، طراحی روشنایی به دلایل زیر حیاتی است:

افزایش ایمنی پرسنل در شب و محیط‌های تاریک

تسهیل بازرسی و تعمیرات تجهیزات

کاهش ریسک انفجار و حوادث الکتریکی با استفاده از تجهیزات ضد انفجار

بهبود بهره‌وری انرژی در سایت‌های صنعتی گسترده

رعایت استانداردهای بین‌المللی مانند IEC 60079، EN 12464-1، NFPA، NEC

۲ . معرفی نرم افزار DIALux evo

نرم‌افزاری حرفه‌ای و رایگان برای طراحی، تحلیل و شبیه‌سازی روشنایی است که توسط شرکت Dial آلمان توسعه یافته است. DIALux evo یک نرم‌افزار حرفه‌ای برای طراحی و شبیه‌سازی روشنایی است که به مهندسان برق، معماران و طراحان کمک می‌کند تا سیستم‌های روشنایی استاندارد، ایمن و بهینه طراحی کنند.

ویژگی‌های کلیدی DIALux evo :

طراحی روشنایی داخلی، خارجی، خیابانی و صنعتی

پشتیبانی از فایل‌های IES و LDT

خروجی‌های دقیق تحلیلی و گرافیکی ( جدول لوکس متری و….)

پشتیبانی از نقشه‌های DWG و IFC

محاسبه میانگین شدت روشنایی، یکنواختگی نور، خیرگی نور و انرژی مصرفی

ادغام با BIM (مدل سازی اطلاعات ساختمان)

امکان وارد کردن اشیاء ( طراحی شده با 3D Studio Max)

محاسبه روشنایی داخلی و خارجی به طور همزمان

امکان ایجاد سناریوهای روشنایی و شبیه سازی نور طبیعی

۳ . مراحل طراحی روشنایی در DIALux evo

۳.۱ ورود نقشه و تعریف فضا

وارد کردن نقشه‌های اتوکد (DWG)و مقیاس گذاری آن

تعیین ابعاد فضا، ارتفاع دیوار و سقف

تعیین نوع سطح‌ها (دیوار، سقف، کف) از نظر جنس و رنگ و بازتاب نور (Reflectance)آن

افزودن در و پنجره و ستون پروژه (مهم برای محاسبات دقیق)

در پروژه‌های نفت، گاز و پتروشیمی، مدل‌سازی دقیق فضاها اهمیت بالایی دارد. از پلان‌های DWG یا خروجی‌های سه‌بعدی نرم‌افزارهای مهندسی مانند PDMS و Navisworks برای ساخت مدل استفاده می‌شود. DIALux evo این فایل‌ها را به عنوان مبنای طراحی وارد کرده و به کاربر امکان تعریف سقف، سطوح، zone ها و مسیرها را می دهد.

۳.۲ تعیین نیاز روشنایی پروژه در نرم افزار

مشخص کردن نوع فضا ( خانگی، اداری، آموزشی، صنعتی، محیط باز، خطرناک و…)

تعیین پارامترهای روشنایی مورد نیاز پروژه از قبیل ( شدت روشنایی، حداکثر خیره گی محیط، یکنواختگی و..)

تعیین نوع چراغ Floodlight, Highbay, Downlight)، Street light، و…..) با توجه به نوع فضا

انتخاب چراغ‌ مناسب با توجه به پارامترهای روشنایی و نوع فضا از طریق پلاگین شرکت سازنده

تعیین ویژگی‌های چراغ: زاویه تابش، و ارتفاع و زاویه نصب، و نحوه چینش چراغ ها

۳.3 ترسیم سطوح محاسباتی

تعیین Calculation Surface بر اساس در خواست کارفرما و نیاز پروژه

3.4 انجام محاسبات توسط نرم افزار

اجرای محاسبات برای تعیین شدت متوسط روشنایی، یکنواختی، خیره گی، انرژی مصرفی و… سطوح محاسباتی مورد نیاز پروژه

3.5 بررسی خروجی‌های نرم‌افزار DIALux evo

نقشه توزیع روشنایی ( (Lux Map نمایش شدت روشنایی در نقاط مختلف فضا به صورت رنگی و عددی

جدول محاسبات گزارش دقیق از مقادیر شدت روشنایی میانگین، بیشینه و کمینه آن ، یکنواختی، توان مصرفی و خیرگی به تفکیک سطوح محاسباتی (Calculation Surface) ترسیم شده

پیش‌نمایش سه‌بعدی از نحوه تابش نور در فضا

3.6 اصلاح طراحی (در صورت نیاز)

تغییر تعداد چراغ‌ها یا نوع آن‌ها

تغییر موقعیت چراغ، زاویه نصب و ارتفاع نصب

تغییر مقدار بازتاب نور از سطوح

3.8 گرفتن خروجی نهایی

انتخاب موارد مورد نظر برای گزارش (پلان‌ها و چیدمان چراغ‌ها، نمودار توزیع نور، نتایج محاسبات و….) مطابق با خواست کارفرما

4 . کاربردهای DIALux evo در صنعت بخصوص نفت، گاز و پتروشیمی

در صنایع حساس مانند پالایشگاه‌ها و پتروشیمی، طراحی روشنایی باید مطابق با استانداردهای ایمنی و بهره‌وری بالا انجام شود.

DIALux evo در این حوزه‌ها برای طراحی موارد زیر استفاده می‌شود:

روشنایی سکوها و تجهیزات صنعتی (Outdoor Lighting)

روشنایی محیط‌های دارای خطر انفجار (Ex Zone Design)

روشنایی راه‌های دسترسی، پلکان، نردبان‌ها

نورپردازی اضطراری مسیرهای خروج

طراحی اتاق‌های کنترل، پست برق، MCC و اتاق ابزار دقیق

هماهنگی طراحی روشنایی با نقشه‌های PDMS یا AutoCAD

5 . نتیجه گیری

طراحی روشنایی یکی از ارکان اساسی در هر پروژه عمرانی، صنعتی یا شهری است. بسته به نوع فضا و هدف بهره‌برداری، الزامات روشنایی متفاوتی وجود دارد که باید با دقت و دانش فنی در نظر گرفته شود. در ادامه، جمع‌بندی طراحی در چهار حوزه اصلی آورده شده است:

5.1. طراحی روشنایی صنعتی (کارخانه‌ها، پتروشیمی، پالایشگاه‌ها)

تمرکز اصلی: ایمنی، کارایی، دوام، مطابقت با استانداردهای ایمنی (مثل ATEX، IEC، NFPA)

نیاز به روشنایی یکنواخت، مقاوم در برابر گرد و غبار، حرارت، رطوبت و انفجار

استفاده از چراغ‌های LED صنعتی، ضدانفجار و با IP و IK بالا

طراحی با نرم‌افزارهای تخصصی مانند DIALux evo جهت محاسبات دقیق و خروجی مهندسی

✅ خروجی: عملکرد ایمن، صرفه‌جویی انرژی، مستندسازی حرفه‌ای

5.2. طراحی روشنایی خانگی (مسکونی)

تمرکز اصلی: آسایش بصری، زیبایی، مصرف بهینه انرژی

ترکیب نورهای عمومی، موضعی و تزئینی در بخش‌های مختلف خانه

توجه به رنگ نور، دمای رنگ (CCT)، و شاخص نمود رنگ (CRI) برای حس بهتر فضا

✅ خروجی: محیطی دلپذیر، مصرف کم برق، افزایش کیفیت زندگی

5.3. طراحی روشنایی معابر و خیابان‌ها

تمرکز اصلی: ایمنی عابران و وسایل نقلیه، کاهش تصادف، کاهش خیرگی

رعایت استانداردهایی مثل EN 13201 برای انتخاب شدت نور، یکنواختی و ارتفاع پایه‌ها

استفاده از چراغ‌های LED خیابانی با لنزهای ضد خیرگی و کنترل نور پخش‌شده

✅ خروجی: کاهش خطرات جاده‌ای، صرفه‌جویی در انرژی، نوردهی یکنواخت و هوشمند

5.4. طراحی روشنایی تجاری و اداری

تمرکز: کارایی کارمندان، سلامت چشم، زیبایی و برندینگ محیط

کنترل UGR برای جلوگیری از خیرگی در مانیتورها

نورپردازی ترکیبی (دفتر، سالن کنفرانس، فضاهای انتظار)

✅ خروجی: بهره‌وری بالا، رضایت پرسنل، مصرف کنترل‌شده

جمع‌بندی نهایی:

در هر نوع طراحی روشنایی، هدف نهایی رسیدن به توازن میان نور کافی، آسایش بصری، ایمنی و مصرف بهینه انرژی است. استفاده از ابزارهایی مانند DIALux evo، به طراحان امکان می‌دهد تا این توازن را با دقت علمی، مطابق با استانداردها و در هماهنگی کامل با عملکرد فضا برقرار سازند و با ارائه خروجی‌های حرفه‌ای، به طراحان کمک می‌کند تا با اطمینان پروژه‌های صنعتی پیچیده را هدایت و مستند کنند.